Yüksekte çalışma, iş sağlığı ve güvenliği açısından en yüksek risk grubunda yer almaktadır. Bu nedenle, yüksekte çalışan personelin güvenliğini sağlamak için yasal mevzuatlara ve uluslararası standartlara uyulması zorunludur. İşverenlerin ve çalışanların bu düzenlemelere uygun hareket etmesi, hem iş kazalarını önlemek hem de hukuki sorumluluklarını yerine getirmek açısından büyük önem taşır.
Bu yazıda, yüksekte çalışma ile ilgili yasal düzenlemeler ve uyulması gereken ulusal ve uluslararası standartlar ele alınacaktır.
1. Yüksekte Çalışma ile İlgili Yasal Mevzuatlar
1.1. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
Türkiye’de yüksekte çalışma ile ilgili en temel düzenleme 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu‘dur. Bu kanuna göre:
- İşverenler, çalışanların iş sağlığı ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür.
- Yüksekte çalışacak personelin gerekli eğitimleri almış olması zorunludur.
- Çalışma alanlarında risk değerlendirmesi yapılmalı ve gerekli önlemler alınmalıdır.
- Çalışanlara kişisel koruyucu donanım (KKD) sağlanmalı ve kullanımı denetlenmelidir.
1.2. İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği
Bu yönetmelik, yüksekte çalışma sırasında kullanılan iskeleler, platformlar, merdivenler ve düşüş önleyici sistemlerle ilgili standartları belirler.
- Düşmeye karşı koruyucu sistemler (EN 363 standardına uygun) kullanılmalıdır.
- İskeleler ve platformlar güçlü ve dayanıklı malzemeden üretilmeli, düzenli olarak kontrol edilmelidir.
- Çalışanlar, yüksekte güvenli çalışma teknikleri konusunda bilgilendirilmelidir.
1.3. Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
Bu yönetmelik kapsamında:
- Yüksekte çalışacak tüm personel, temel iş sağlığı ve güvenliği eğitimi almak zorundadır.
- Eğitimler yetkili eğitim kuruluşları tarafından verilmelidir.
- Eğitimlerin belirli periyotlarla tekrarlanması gerekmektedir.
2. Uluslararası Standartlar ve Uygulamalar
Yüksekte çalışma güvenliğine yönelik uluslararası standartlar, iş güvenliği uygulamalarında küresel ölçekte uyum sağlamak amacıyla oluşturulmuştur.
2.1. OSHA (Occupational Safety and Health Administration) Standartları
ABD merkezli OSHA, yüksekte çalışmayla ilgili önemli güvenlik kurallarını belirler:
- Yüksekte çalışma sırasında düşmeyi önleyici önlemler alınmalıdır.
- Çalışanlara KKD (kişisel koruyucu donanım) sağlanmalı ve doğru şekilde kullanımı denetlenmelidir.
- Çalışma alanında güvenlik ağları, korkuluk sistemleri ve bağlantı noktaları gibi koruma sistemleri bulunmalıdır.
2.2. EN 363 Düşüş Koruma Sistemleri Standardı
Avrupa Birliği tarafından belirlenen EN 363 standardı, yüksekte çalışma sırasında kullanılan düşüş durdurma ve koruma sistemleri için gereklilikleri belirler:
- Emniyet kemerleri, düşüş durdurucu sistemler, halatlar ve bağlantı noktaları bu standarda uygun olmalıdır.
- Kullanılan tüm kişisel koruyucu ekipmanlar (PPE) periyodik testlerden geçirilmelidir.
2.3. ISO 45001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi
Bu uluslararası standart, iş yerlerinde sağlık ve güvenliği artırmak amacıyla oluşturulmuştur:
- İşletmeler, risk yönetimi planlarını oluşturmalı ve yüksekte çalışma risklerini minimize etmelidir.
- Çalışanların eğitimi ve bilinçlendirilmesi ISO 45001’in temel prensiplerinden biridir.
- Acil durum prosedürleri ve tahliye planları düzenli olarak gözden geçirilmelidir.
3. Yasal Uyumluluğun Sağlanması ve Denetimler
3.1. Çalışanların Eğitimi ve Sertifikalandırılması
- Yüksekte çalışacak personelin, yetkili eğitim kurumlarından onaylı sertifikalar alması gerekmektedir.
- Eğitimler düzenli aralıklarla yenilenmeli ve uygulamalı tatbikatlarla desteklenmelidir.
3.2. İşveren Yükümlülükleri
İşverenlerin yasal mevzuatlara uygun hareket etmesi için:
✔ Çalışanlara gerekli KKD’yi temin etmesi ve kullanımlarını denetlemesi gereklidir.
✔ Risk değerlendirmesi yapılarak çalışma alanındaki tehlikelerin belirlenmesi sağlanmalıdır.
✔ Yüksekte çalışmaya uygun ekipman ve platformlar kullanılmalıdır.
✔ Acil durum planları hazırlanmalı ve tatbikatlarla test edilmelidir.
3.3. Devlet Denetimleri ve Yaptırımlar
İş kazalarının önlenmesi için denetimler sıklaştırılmalı ve işverenlerin sorumluluklarını yerine getirmesi sağlanmalıdır.
İş sağlığı ve güvenliği denetimleri, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından düzenli olarak yapılmaktadır.
Mevzuatlara aykırı hareket eden işletmelere idari para cezaları, faaliyet durdurma gibi yaptırımlar uygulanabilir.
Yüksekte çalışma eğitimi, hem çalışanların güvenliğini sağlamak hem de yasal zorunlulukları yerine getirmek açısından kritik bir konudur. İşverenlerin gerekli eğitimleri vermesi, güvenlik önlemlerini eksiksiz uygulaması ve yasal mevzuatlara tam uyum sağlaması gerekmektedir.
Yüksekte çalışma güvenliğinin sağlanması için temel adımlar:
✔ İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na uygun hareket edilmelidir.
✔ OSHA, EN 363 ve ISO 45001 gibi uluslararası standartlara uyum sağlanmalıdır.
✔ Eğitimler düzenli olarak yenilenmeli ve çalışanlara sertifikalı eğitimler verilmelidir.
✔ İşverenler, yüksekte çalışan personelin güvenliğini sağlamakla yükümlüdür.
Unutmayın! Güvenlik önlemlerine uymak ve doğru eğitimleri almak, yüksekte çalışmanın olmazsa olmazıdır.
